از آخرین پیچ برجام چه خبر؟

225
دور هشتم مذاکرات وین با هدف احیای برجام و لغو تحریم‌های آمریکا با میانجیگری اتحادیه اروپا و حضور مستقیم روسیه و چین و مشارکت غیرمستقیم ایالات متحده از ششم دی‌ماه گذشته در وین آغاز شده است. طی روزهای اخیر طرف‌های غربی و ایران از نزدیک شدن به حصول توافق نهایی خبر داده بودند ولی روسیه از روز شنبه خواستار دریافت تضمین آمریکا در مورد بی‌تاثیر بودن تحریم‌های مرتبط با تجاوز به اوکراین در همکاری‌های آتی مسکو و تهران شده است.
به تعبیر رویترز، روز شنبه، مسکو نارنجک بالقوه‌ای را به سوی مذاکرات پرتاب کرد. درست در زمانی که پس از ماه‌ها مذاکره غیرمستقیم بین تهران و واشنگتن در وین به نظر می‌رسید که به مرحله توافق رسیده، سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه گفت که تحریم‌های غرب بر سر اوکراین به سدی در برابر توافق هسته‌ای تبدیل شده است.
به گفته یکی از دیپلمات‌های ارشد اروپایی توافق هسته‌ای تقریبا نهایی شده، اما با درخواست روس‌ها و نحوه مدیریت تعهدات تجاری روسیه در قبال ایران در چارچوب برجام، مشکل به وجود امده است. تا آنجایی که بخش‌های ایران و ایالات متحده مربوط است، این مسئله تقریباً قطعی است و بنابراین باید تا چند روز دیگر نهایی شود.
به گروگان گرفتن مذاکرات وین برای روسیه مزایای بالقوه ای دارد. این امر باعث می‌شود ناکامی بایدن برای دستیابی به یک پیروزی کلیدی در سیاست خارجی شود، آمریکایی‌ها را گرفتار یک بحران بزرگ گسترش سلاح‌های هسته‌ای در خاورمیانه کند و قدرت واشنگتن را برای حفظ فشار بر روسیه کاهش دهد.
با این حال اولیانوف ، نماینده روسیه در مذاکرات، از اظهار نظر در مورد آخرین خواسته های روسیه برای رفع تحریم ها خودداری کرده و گفته که در مورد چشم انداز رسیدن به توافق خوش بین است. او در پاسخ به فارین پالیسی گفته: «فقط می‌توانم بگویم که عملاً هیچ شکی ندارم که توافق منعقد شود. اما من بسیج نیروهای ضد برجام و تبلیغات علیه آن را هم در آمریکا و هم در ایران و در محافل دیگر مشاهده می کنم. برخی خطرات هنوز وجود دارند».
علی شمخانی، دبیر ارشد شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی در توییتی اظهار داشت: «کنشهای مثبت و منفی کشورهای حاضر در مذاکرات وین با هدف تامین منافع انجام می شود و قابل درک است. تنها عامل موثر بر تعامل ما با ۴+۱ نیز تامین منافع مردم ایران است. ارزیابی مولفه های جدید موثر بر مذاکرات و اتخاذ ابتکارات مذاکراتی برای سرعت دادن به حصول نتیجه را در دستور کار داریم».
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا در مصاحبه با شبکه سی‌بی‌اس گفته که تحریم‌های روسیه «هیچ ارتباطی با توافق هسته‌ای ایران و چشم‌انداز احیای توافق ندارد». او خاطرنشان کرد که «چند موضوع بسیار چالش برانگیز باقی مانده و حل نشده وجود دارد».
سید حمید حسینی، عضو اتاق بازرگانی ایران در توییتی نوشت: احیای برجام به ایستگاه نهایی رسید و توافق ایران و کشورهای طرف مذاکره در وین روز یکشنبه یا دوشنبه هفته آینده اعلام می‌شود.
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز در این رابطه  گفت: ۹۰ درصد موارد اختلافی در وین حل شده است. امیدوارم آمریکا زیاد لجاجت نکند و سپاه پاسداران را از لیست تحریم‌ها خارج کند.
معاون وزیر امور خارجه آمریکا در امور سیاسی، روسیه را متهم کرده که به دنبال کسب منافع بیشتر از مشارکت خود در تلاش برای بازگرداندن توافق هسته‌ای است. او گفت واشنگتن وارد بازی «بیایید معامله کنیم» نمی شود.
کوروش احمدی دیپلمات سابق ایران در سازمان ملل در تحلیل خود از این خواسته روسیه از غرب، بیان کرد: «مسئله ارتباط پیدا می‌کند به تحریم‌هایی که علیه روسیه وضع شده است. این یعنی به نحوی ارتباط دادن مسئله احیای برجام به بحران اوکراین. این درخواست روسیه یعنی اینکه نه فقط امریکا و اروپا بلکه کشورهای دیگری مثل ژاپن و کره جنوبی و دیگران که به دلیل بحران اوکراین تحریم‌هایی را علیه روسیه وضع کرده اند، اکنون حاضر شوند مراودات تجاری – اقتصادی روسیه با ایران را از شمول تحریم‌های مرتبط با اوکراین معاف کنند.»
چند دیپلمات به خبرگزاری رویترز گفته اند، تیم های مذاکره کننده ای که تلاش می‌کردند توافق هسته‌ای ایران، موسوم به برجام را احیا کنند، روز چهارشنبه برای حل و فصل خواسته‌های روسیه -که تهدیدی برای شکست مذاکرات در آخرین لحظه محسوب می شود- تلاش کردند. با این حال به نظر می رسد ایالات متحده تمایلی به تعامل با روسیه در این زمینه ندارد. این در حالی است که روز چهارشنبه، علی باقری کنی، مذاکره کننده ارشد ایران پس از انجام پاره ای رایزنی ها در تهران به وین بازگشت.
قدرت‌های غربی روز سه‌شنبه به روسیه درباره از بین بردن توافق تقریباً تکمیل شده بر سر برای بازگرداندن ایالات متحده و ایران به توافق هسته ای ۲۰۱۵ هشدار دادند. بریتانیا، فرانسه و آلمان در بیانیه مشترک خود خطاب به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفتند: «پنجره فرصت [برای احیای برجام] در حال بسته شدن است. ما از همه طرف‌ها می‌خواهیم که تصمیمات لازم برای قطعی شدن این توافق را در حال حاضر اتخاذ کنند و از روسیه می‌خواهیم که شرایط جدیدی را به توافق اضافه نکند».
اولیانوف که در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه با انریکه مورا، نماینده اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده مذاکرات دیدار داشته، یادآور شده که همچنان باید پس از نهایی شدن متن، برای تصمیم گیری نهایی به مسکو گزارش دهد. به گفته اولیانوف: «هنوز متن نهایی وجود ندارد، بنابراین اگر مذاکرات به پایان نرسد، چگونه می توان ادعا کرد موضع ما چیزی را به تعویق انداخته است… برخی از شرکت کنندگان در حال حاضر آماده تایید این مسئله نیستند که متن به طور کامل برایشان قابل قبول است».
اولیانوف در شرایطی این مواضع را اعلام کرده که ویکتوریا نولند، معاون وزیر امور خارجه آمریکا در امور سیاسی روسیه را متهم کرده که به دنبال کسب منافع بیشتر از مشارکت خود در تلاش برای بازگرداندن توافق هسته‌ای است. او گفت واشنگتن وارد بازی «بیایید معامله کنیم» نمی شود.
دو دیپلمات غربی به رویترز گفتند که هنوز مشخص نیست ماهیت دقیق خواسته‌های مسکو چیست، در حالی که یک دیپلمات اروپایی گفت روسیه خواستار تضمین‌های گسترده برای تجارت بین مسکو و تهران است؛ خواسته‌هایی که از دیدگاه طرف غربی غیرقابل قبول تلقی می‌شوند. به عقیده  آنها مذاکرات در حال حاضر به احتمال زیاد در این هفته به پایان نمی رسد.
در این شرایط، وزیر امور خارجه ایرلند اعلام کرده چنان‌چه توافق برای احیای برجام «خیلی زود» حاصل نشود، زمانی که برای استفاده از فرصت احیای توافق وجود دارد به پایان خواهد رسید. ایران در مذاکرات احیای برجام در وین حاضر به گفت‌وگوی مستقیم با آمریکا نشده است و ایرلند یکی از تسهیل‌کنندگان مذاکرات است.
سایمون کاونی روز چهارشنبه گفت که این توافق برای این که موفقیت‌آمیز باشد «واقعا باید خیلی زود انجام شود. در غیر این صورت فکر می‌کنم ما به سادگی نقطه بهینه توافق را از دست خواهیم داد … و این واقعا یک تراژدی خواهد بود»./شلتوک

منابع: رویترز، یورونیوز ، سی ان ان ، تویتر ، سایت ریاست جمهوری، سایت مجلس